Een nieuwe generatie bomen voor Culemborg
Jeanine en Berend zijn medewerkers van de gemeente. Zij houden zich onder andere bezig met de bomen in Culemborg. Het gaat hen aan het hart dat er veel bomen gekapt moeten worden. Hoe kijken zij als boomliefhebber hier tegenaan? Jeanine: "Als het mogelijk is om bomen te behouden, doen we dat altijd."
Groen voor een toekomstbestendige stad
Jeanine is beleidsadviseur groen en landschap. Haar taak is ervoor te zorgen dat Culemborg ook in de toekomst klimaatbestendig blijft: voldoende beschutting tegen extreme weersomstandigheden, een gezonde biodiversiteit en een prettig leefklimaat.
"In Culemborg streven we naar 200 m² aaneengesloten groen binnen 300 meter van iedere woning. Daarnaast heeft elke Culemborger recht op minimaal 30 procent groen in zijn of haar buurt. Ook bij nieuwbouw is dat de norm. En wanneer bomen een bijzondere waarde hebben, adviseren we altijd eromheen te bouwen. Zo bekijken we als gemeente per situatie zorgvuldig welke afwegingen het beste zijn."
Waarom moeten er zoveel bomen worden gekapt?
De aanleiding voor dit gesprek: er moeten de komende jaren veel bomen weg.
Als tactisch groenbeheerder beoordeelt Berend de staat van de bomen. Hij schakelt waar nodig experts in. Zijn conclusie: "Veel bomen hebben last van het veranderende klimaat en zijn daardoor kwetsbaarder."
Hoe kan dat?
"Een boom kan te hard groeien wanneer de groei sneller gaat dan de stam of het wortelstelsel aankan. Of soms is hij gewoon simpelweg te groot geworden voor de beschikbare ruimte. Dat leidt tot instabiliteit, schade en een kortere levensduur. In sommige woonwijken bestaat de bodem bovendien vooral uit zand. Dat biedt te weinig voedingsstoffen, waardoor bomen verzwakken. Ze gaan met hun wortels naar voedsel zoeken en drukken dan de bestrating omhoog."
Deze wortelopdruk zorgt ervoor dat bestrating ongelijk komt te liggen, waardoor voetgangers kunnen struikelen. Daarnaast krijgen steeds meer bomen te maken met ziekten die worden versterkt door klimaatverandering. Ook daardoor gaan bomen dood.
Kunnen deze bomen nog worden gered?
Helaas niet altijd.
"Wortels kunnen we niet zomaar afsnijden; dan kan de boom omvallen. Een dode boom vormt meestal een risico voor zijn omgeving. Als een dode boom geen gevaar oplevert, laten we hem zo lang mogelijk staan", zegt Jeanine.
Waarom zou je een dode boom laten staan?
Een dode boom kan ecologisch heel waardevol zijn. Hij biedt voedsel, nest- en schuilgelegenheid voor vogels, insecten en andere dieren, en maakt onderdeel uit van de natuurlijke kringloop. Alleen wanneer de situatie onveilig wordt, verwijdert de gemeente de boom (deels of volledig).
Had beter onderhoud de bomen aan bijvoorbeeld de Weidsteeg kunnen redden?
"Toen de bomen dertig jaar geleden zijn aangeplant, beschikten we niet over de kennis die we nu hebben en hadden we een andere visie op bomen. De bodem en de gevolgen van klimaatverandering staan los van het onderhoud", legt Berend uit.
Kan wortelopdruk worden opgelost door extra grond eroverheen te leggen?
"Nee, dat werkt niet", zegt Jeanine. ‘Vergelijk het met iemand die op je voet staat: er is te weinig ruimte en dat doet pijn. Dat gebeurt bij een boom ook. Als je er een laag overheen legt, krijgen de wortels te weinig zuurstof en raken ze juist beschadigd. Daarmee los je het probleem niet op — je maakt het zelfs erger."
Wat gebeurt er als herplanting de enige oplossing is?
"We kijken altijd eerst of een boom nog te redden is. Als een boom sterft maar geen direct gevaar vormt, vragen we een kapvergunning aan bij de Omgevingsdienst Rivierenland. Dat duurt zes weken. Soms kunnen bomen niet zo lang blijven staan, omdat ze dan al gevaarlijk worden. In dat geval moeten we direct kappen. Wanneer er wordt gekapt, zijn we wettelijk verplicht om te herplanten; daar plannen we dan meteen een geschikt moment voor", vertelt Berend.
Gehighlighte tekst: Bomenherstelplan
De gemeente Culemborg werkt aan een bomenherstelplan. Hierin staat onder meer welk (biologisch) plantmateriaal wordt gebruikt, de planning, uitvoeringsmogelijkheden en de begroting.
Verwachten jullie de komende jaren nog meer zieke bomen?
"Helaas wel", zegt Jeanine.
"Ook bomen die door andere oorzaken onveilig worden, zoals wortelopdruk of te snelle groei. Bij al onze grote herstelprojecten vragen we advies aan Natuur en Vogelwacht Culemborg (NVWC). Zij hebben lokale kennis over planten en bomen, diersoorten, bodem, insecten en de geschiedenis van een plek. Bij de NVWC zijn verschillende vakspecialisten aangesloten, waaronder ecologen die vrijwillig en vanuit hun passie Culemborg groener willen maken. Het is mooi dat we steeds intensiever samenwerken."
Hoe kijkt NVWC naar de samenwerking?
"Ze benadrukken het belang van vroegtijdige communicatie. We hebben op onze website inmiddels een speciale pagina waar inwoners meer informatie vinden over waarom bepaalde bomen worden gekapt. Daarnaast adviseren ze ons actiever te communiceren. Ze vinden het prettig dat de lijnen met de gemeente kort zijn en dat we maandelijks overleg hebben. We onderzoeken nog hoe we het advies nog beter kunnen afstemmen op de praktijk."
Vragen vanuit de politiek
Onlangs stelde de Partij voor de Dieren vragen aan de gemeente.
Klik hier.
Meer weten?
Benieuwd welke bomen worden gekapt en waarom?
Klik hier.