Dodenherdenking

"Als net aangetreden waarnemend burgemeester van Culemborg is het voor mij bijzonder om juist vandaag, op 4 mei, tot u te mogen spreken. Een dag waarop woorden eigenlijk nooit helemaal toereikend zijn, en stilte vaak meer zegt dan wat dan ook.

Vandaag was ik bij een onthulling van een monument voor een gevechtsvliegtuig dat op 18 juni 1940 in Culemborg neerstortte. Een Britse Whitley-bommenwerper met vijf jonge mannen die hun leven waagden voor onze vrijheid. Twee bemanningsleden, Ford en Jones Roberts, kwamen om en werden, hier op de begraafplaats, begraven door de Duitsers. De andere drie bemanningsleden, Maguire, Furze en Staley, overleefden de crash, maar spendeerden vijf jaar van hun jonge leven in krijgsgevangenschap. De Tweede Wereldoorlog lijkt voor sommigen misschien ver weg – tachtig jaar geleden – maar blijft door een onthulling als vandaag nog altijd tastbaar. Maar ook door de verhalen van ouders of grootouders. In foto's, dagboeken, documenten. En ook in de littekens die generaties lang worden doorgegeven. Want oorlog eindigt niet op de dag dat de wapens zwijgen.

De oorlog mag dan achter ons liggen, de strijd om vrijheid is helaas nog steeds van deze tijd. Want ook vandaag hoeven we de krant maar open te slaan, de tv aan te zetten of op onze telefoon te kijken om te zien hoe er oorlogen woeden, hoe minderheden worden onderdrukt – of het nu gaat om etnische groepen, religies, of mensen die simpelweg zichzelf willen zijn. Vrijheid is nooit vanzelfsprekend. Dat was het niet vóór de Tweede Wereldoorlog, en ook daarna niet. Onze vrijheid leeft bij de gratie van onze democratie. Maar dat is lastig in een tijd waarbij we geconfronteerd worden met polarisatie, desinformatie, het uitsluiten van mensen of groepen. Deze ontwikkeling raakt de kern van wat we met elkaar hebben opgebouwd. Juist daarom is het zó belangrijk dat we blijven opkomen voor een samenleving waarin iedereen een gelijkwaardige plek heeft. Waar verschillen er mogen zijn, maar niemand erbuiten valt. Dat is geen vanzelfsprekendheid. Dat is een keuze. Diep respect voor een ieder die in verzet komt, die vecht voor de vrijheid van henzelf of voor anderen. En daarbij ook bereid zijn iets van zichzelf op te geven omwille van de ander.

Vrijheid vraagt iets van ons allemaal. Voor zover ik mij in Culemborg heb kunnen verdiepen, en voor zover ik Culemborgers heb mogen leren kennen, heb ik gemerkt dat ook de inwoners van deze stad met een lange traditie van vrijdenken en verbinding, elke dag bouwen aan die vrijheid. Mensen die durven te staan voor hun idealen — en dat is prachtig. Maar idealen kunnen botsen. En dan is het aan ons om niet weg te lopen, niet te verharden, maar om in gesprek te blijven. Om de hand te blijven reiken. Om te zoeken naar het gezamenlijke, waarin ieders vrijheid kan bestaan. Gaat u weleens écht in de schoenen van een ander staan? Echt, met alles erop en eraan. Niet alleen even kijken hoe het voelt, maar ook bereid zijn iets van uzelf op te geven omwille van de ander?

Want:
Zijn mijn idealen méér waard dan die van u?
Is mijn vrijheid belangrijker dan die van mijn buurvrouw of buurman?

We hebben geleerd autonoom te denken — en dat is een groot goed. Maar echte vrijheid vraagt méér. Het vraagt dat we onszelf ook leren zien als onderdeel van een groter geheel. Niet 'ik' — maar 'wij'.

Het is menselijk om te oordelen op wat we horen en zien via de media en op wat we om ons heen denken te zien. Daarom vraagt het kracht om je eigen gelijk opzij te kunnen zetten en om echt te luisteren. Om te proberen de wereld te zien vanuit de ogen van een ander. Daarvoor moeten we bereid zijn iets van onszelf op te offeren. Want alleen samen, door begrip, respect en verbinding, kunnen we vrijheid levend houden. Voor onszelf. Voor elkaar. Voor de generaties na ons. Laat dat de les zijn die we vandaag, in herinnering aan hen die vielen, mogen meenemen: dat vrijheid vraagt om empathie, moed, en bereidheid tot verbinding. Dank u wel."