Het proces van ombuigen en bezuinigen

Vorig jaar kondigden we voor het eerst aan dat we keuzes moeten maken. Daarna is gewerkt aan een sluitende begroting voor 2024, die de raad in september heeft goedgekeurd. Vervolgens hebben alle afdelingen van de gemeente álle opties in kaart gebracht om te kunnen sturen op geld (oktober-januari). Eigenlijk hebben we van alle activiteiten gekeken of hierop bezuinigd kan worden. Dit betekent absoluut niet dat we dit ook gaan doen. We maken eerst een afwegingskader van wat we belangrijk vinden: welke stad willen we zijn en waarop mag dan juist niet worden bezuinigd? We spreken van ombuigingen, omdat het niet alleen om bezuinigingen gaat. Soms kan een proces efficiënter, soms kunnen inkomsten omhoog, soms kan er inderdaad bezuinigd worden. Alle maatregelen tezamen moeten ertoe leiden dat we geld vrijmaken om onderhoud te plegen én nieuwe projecten te kunnen doen. Dit gaat om miljoenen euro’s.

Beeldvormende raad over de financiële conditie van de gemeente en een schets van het proces: hoe komen we tot de ombuigingen?

Eerste inhoudelijke en interactieve bespreking met de raad over de mogelijke ombuigingen, opgaven en voornemens.

Verdere uitwerking van het afwegingskader. Dit afwegingskader is een hulpmiddel voor  de raad om keuzes te kunnen maken.

(Financiële) uitwerking van een aantal ombuigingsmogelijkheden.

18 april - Afwegingskader in de raad: het college stelt een afwegingskader voor aan de raad waaraan de mogelijke keuzes worden getoetst.

25 april - Beeldvormende bijeenkomst met de raad over de inventarisatie van de mogelijkheden tot ombuigingen. De inventarisatie (lijsten A en B)  is te vinden bij de raadsinformatie op: Culemborg.bestuurlijkeinformatie.nl.

Uitwerking van de ombuigingsmogelijkheden.

Opstellen van de kadernota 2025, waarin de eerste ombuigingen zichtbaar zijn.

Vaststellen kadernota 2025.

Na de zomer krijgen de ombuigingen voor de langere termijn vorm. Dat is ook het moment om in gesprek te gaan met inwoners en organisaties over verschillende keuzes.

Gemeenten hebben verschillende inkomstenbronnen om de uitgaven voor hun taken te financieren. Een hele belangrijke bron is het gemeentefonds. De hoogte van het bedrag dat de gemeente krijgt uit het gemeentefonds is gekoppeld aan de rijksuitgaven. De jaarlijkse toe- en afname van het bedrag dat een gemeente uit het gemeentefonds krijgt, wordt het accres genoemd.

Inkomsten van een gemeente waarvoor geen bestedingsdoel is bepaald. Een gemeente kan de algemene dekkingsmiddelen dus vrij besteden. Dit geldt niet voor specifieke dekkingsmiddelen.

Het vrij besteedbare eigen vermogen van de gemeente. Dit vormt een buffer voor financiële tegenvallers. Naast de algemene reserve zijn er ook bestemmingsreserves. Dat zijn reserves waaraan de gemeenteraad al een bestemming heeft gegeven.

De gemeente krijgt veel geld binnen en moet ook veel betalen. Daarom maken we elk najaar een overzicht van alle uitgaven en inkomsten die we het volgende jaar denken te hebben. Dat is de begroting. In de begroting staat wat we willen bereiken, hoe we dat willen doen en wat het kost.

Winst, voordeel, iets dat helpt.

Het Besluit Begroting en Verantwoording gemeenten (BBV) beschrijft de regels waaraan onder andere de begroting van een gemeente moet voldoen. Kijk ook op wetten.nl.

Bestuur, directie, leiding, manier waarop processen in een organisatie gaan.

Aanpak, afspraken, doelen voor, ideeën voor, manier waarop je iets regelt en leidt, regels.

Alle jaarlijkse kosten van kapitaalgoederen die terug te vinden zijn op de begroting. Daarbij gaat het om afschrijvingen, rentekosten, onderhoudskosten, kosten om risico's te dekken en overheadkosten.

Betreft de belasting.

Een samenwerkingsverband tussen overheidsorganisaties dat op grond van de Wet Gemeenschappelijke Regelingen is opgericht. Voorbeelden zijn Werkzaak, Avri en BWB.

Een hele belangrijke inkomstenbron is het gemeentefonds. Dit is geld dat gemeenten krijgen van de Rijksoverheid. Hiermee betalen gemeenten een deel van hun uitgaven. Gemeenten bepalen zelf waaraan ze dit geld besteden. Zij moeten dit wel uitleggen aan de gemeenteraad. Hoeveel geld gemeenten uit het gemeentefonds krijgen, hangt af van hun kenmerken en belastingcapaciteit. De verwachting is dat gemeenten vanaf 2026 veel minder geld krijgen van de Rijksoverheid.

Een (korte en bondige) terugblik op het afgelopen jaar. In de begroting heeft de gemeente aangegeven wat ze gaat doen. In de jaarstukken vertelt de gemeente wat ze wel en niet heeft gedaan. De jaarstukken bestaan uit een Jaarverslag (vooral programma’s en paragrafen) en de Jaarrekening (cijfers).

Spullen die de gemeente nodig heeft om de diensten en goederen die zij levert aan inwoners, te kunnen produceren. Daarbij gaat het om grotere zaken zoals wegen, riolering, water, groen en gebouwen.

In de kadernota staat welke plannen er de komende jaren zijn en hoe die worden betaald.

Kosten, uitgaven.

Lokale heffingen zijn een soort gemeentelijke belasting. Voorbeelden van heffingen zijn de rioolheffing of de afvalstoffenheffing. Het geld dat gemeenten met heffingen ophalen, moeten ze gebruiken om de kosten te dekken van datgene waarvoor ze in rekening worden gebracht. Dus: afvalstoffenheffing moet worden gebruikt om de vuilnisophaal goed te regelen. Dit is anders dan bij de algemene belastingen, zoals parkeerbelasting of onroerendezaakbelasting, die de gemeente breed kan inzetten. Heffingen worden ook wel rechten, tarieven of leges genoemd.

Gemeenten krijgen jaarlijks een bedrag van de overheid uit het gemeentefonds. In de meicirculaire staat om hoeveel geld het gaat en wat de verdeling is.

Aanpassing van financiële plannen uit de begroting van dit jaar.

Alle kosten die samenhangen met de sturing en ondersteuning door medewerkers.

De jaarlijks terugkerende werkzaamheden die samenhangen met het opstellen, bespreken, bewaken, verifiëren van budgetten. De perspectiefnota, begroting, voortgangsrapportages en de jaarrekening zijn onderdeel van deze cyclus.

Specifieke dekkingsmiddelen zijn inkomsten voor de gemeente die met een bepaald programma samenhangen. Daaronder vallen bijvoorbeeld inkomsten van het Rijk met een bepaald bestedingsdoel, de riool- en afvalstoffenheffing en opbrengsten voor het verstrekken van paspoorten.

Alle activiteiten van de gemeente die gaan over beheer van het  geld, financiering, beleggingen, dividenten etc. 

Wat gaan we het komende jaar doen? En wat gaat dat kosten? Het college vertelt dat in de voorjaarsnota. De gemeenteraad neemt een besluit over deze plannen. Daarna werkt het college de plannen uit in de begroting.